ببرسی نمادشناسانه فرم و نقش در فلزکاری دوره صفوی

چکیده فلزکاری دوره ی صفویه دارای ارزش های فرهنگی (هنری و مذهبی) بسیار در ابعاد مادی و معنوی است. هنرمندان مسلمان ایرانی در این دوره علاوه بر نیازهای مادی، سعی در برطرف کردن نیازهای معنوی خود داشته و توسط ماده و ابزار به نوآوری پرداخته اند. این موضوع سبب شد، تا ارتباط میان هنر و مذهب بیش از هر زمان دیگری شکوفا شود. این هنرمندان صفوی از مضامین شیعی و مفاهیم عمیق عرفانی در تزئین آثار خود بهره گرفته و جلوه های رمزگونه عرفان اسلامی را در آثار خود متجلی ساختند. چنان که هنرشان تجلی آئین ها و اعتقادات این دوره است که با استفاده از نقوشی با مفاهیم نمادین افکار و اعتقادات خود را در قالب فرم و نقش در پیکره ظروف نشان داده اند، به عبارتی ظروف را عرصه ای برای بیان این مفاهیم دانسته اند. این رساله بر مبنای این فرضیه شکل گرفته است که فرم و نقش در ظروف فلزی دوره ی صفوی دارای رابطه مستقیم و مبتنی بر معنا بوده و با رویکردی نمادشناسانه قابل مطالعه و بررسی است. لذا این پژوهش با این رویکرد به بررسی آثاری چند از فلزکاری دوره ی صفویه پرداخته و در اصل بررسی نقش ها و فرم های ظروف و تناسب این دو فاکتور را پی جویی نموده است. در این مسیر تحلیل نقوش و مفاهیم نمادین آنها با مراجعه به اعتقادات و باورهای رایج عصر صفوی صورت گرفته و رابطه ای معنادار را بین فرم، نقش و باورها و اعتقادات رایج جستجو نموده است. ماحصل این جستجو نشان می دهد که در فلزکاری دوره ی صفویه اشیاء علاوه بر دارا بودن جنبه تزئینی وکاربردی، نقش ها و تزئینات خود را از تفکر اسلامی و شیعی رایج در آن دوره برگرفته چنان که در باطن فرم و نقش به صورتی نمادگرایانه خلق شده است. روش گردآودی اطلاعات در این پژوهش، مطالعه کتابخانه ای، اسنادی (تصویری و مکتوب) بوده که به دنبال آن از طریق توصیف و تشریح موفق به تحلیل یافته ها و کسب نتیجه گردیده است. واژگان کلیدی: فلزکاری، صفویه، فرم و نقش، نمادشناسی، معناشناسی